ماء معین

ادب لباس زيبايي است كه در تن آدمي جلوه‌گري مي‌كند و حد و اندازه‌ي هر چيز را بر او مشخص مي‌سازد. با اينكه ادب ظرافت عمل است كه از ابتداي آفرينش همراه خلقت بوده است و در زمان رسول خدا (ص) اين واژه بار معنايي گرفت و در فرهنگ ما بسيار به كار رفت؛ اما كمبود آن در محيط‌هاي مختلف قابل ملاحظه است.

 در رابطه با اهميت ادب مي‌توان به سورة حجرات، آيه 4 رجوع كرد كه در اين آيه رعايت ادب و نگاهداشتن حرمت افراد در روابط اجتماعي، نشانه خردمندي دانسته شده است پس در اهميت ادب همين بس كه قرآن كريم شخص بي‌ادب را بي‌عقل معرفي كرده و اينگونه مي‌فرمايد:
«اِنَّ الذينَ يُنَادُونَكَ مِنْ وراءِ الحُجراتِ أَكْثَرُهُمْ لايَعْقِلونَ»
آنهايي كه از سوي حجره‌ها ندايت مي‌دهند بيشتر بي‌خردانند.

1) ادب وعقل:

ـامام علي (عليه‌السلام): «…. ولاتكونَنَّ ممن لاتَنْفَعُهُ العظة الا اذا بالغْتَ في ايلامه، فانّ العاقلَ يَتَّعظِ بالادب، و البهائم الا تَتَّعِظُ الا بالضّرب.
و بايد از كساني نباشي كه پند دادن به آنها سود نرساند مگر هنگامي كه به آزردن و رنجاندنشان بكوشي زيرا خردمند (عاقل) به ادب و ياد دادن پند مي‌آموزد، و چهارپايان پيروي نمي‌كنند مگر به كتك.»
2ـ ابوهاشم گويد: خدمت حضرت رضا (عليه السلام) بودم و از عقل و ادب گفتگو مي‌كرديم حضرت فرمود: اي ابوهاشم عقل موهبت خدا است و ادب با رنج و سختي بدست مي‌آيد پس كسي كه در كسب ادب زحمت بكشد، آن را بدست آرد و كسي كه در كسب عقل رنج برد، بر ناداني خويش افزايد.
3ـ امام علي (ع): « العقول مواهبُ و الاداب مكاسب»
عقل‌هاي مردم بخشش‌هاي الهي است و با سعي و كوشش بدست نمي‌آيد، ادب و اخلاق است كه مردم مي‌توانند از راه سعي و مجاهده بدست آورند.»

4ـ امام علي (ع) مي‌فرمايند: « لاعقل لمن لا ادب له»
اين روايات به بيان رابطه مستقيم ميان عقل و ادب پرداخته و به اين مطلب اشاره دارند كه آنكس ادب ندارد و بي‌ادب است، عقل ندارد.
2)ادب و ارث:
در روايات، بهترين ارثي كه براي فرزندان مي‌توان گذاشت؛ ادب برشمرده شده و اينگونه بيان مي‌دارند:
1ـ امام علي (ع) مي‌فرمايند: «ما نحن والدُ ولداً نحلاً افضل من ادب حسن»
«بخشش و تفضل هيچ پدري به فرزندش بهتر از عطيه ادب و تربيت پسنديده نيست»
2ـ عن ابي‌عبدالله (عليه السلام): «انّ خير ما ورّث الابادء لابنائهم الادب لاالمال»
امام صادق(ع):‌«بهترين ارثي كه پدران براي فرزندان خود باقي مي‌گذارند ادب و تربيت صحيح است نه ثروت و مال»
3ـ امام علي (ع) «… لاميراث كالادب….»
«هيچ ميراثي مانند ادب و آراستگي نيست (زيرا آراستگي شخص را محبوب مي‌سازد)…»                                                                    

منبع:

  http://www.haghani.hawzahqom.ir

  
…

امام صادق (علیه السلام) چنین نقل کرده است:

از چهار گروهی که از چهار چیز می ترسند و نسبت به آن نگران هستند، تعجب می کنم، چرا به چهار چیز پناه نمی برند… در ادامه به بررسی اجمالی این چهار پناه که از لسان قرآن کریم بیان شده است می پردازیم.

1- حسبنا الله و نعم الوکیل

در مورد قدرت توکل، امام صادق(علیه السلام) فرمودند: تعجّب می‌کنم از کسى که می‌ترسد؛ چرا به گفته‌ى خداوند «حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ» پناه نمی‌برد؟! (شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 4، ص 392)
کلمه حسب که در آیات متعدد با عبارات مختلف «حسبی الله»، «حسبک الله» و «حسبنا الله» به کار رفته است، به معنای کافی بودن است؛ یعنی خداوند برای حمایت انسان کافی است. مسلمانان واقعى، بدون هیچ ترس و هراسى، با آرامش خاطر و با توکّل به خداوند، در مقابل دشمنان و در مقابل ناملایمات ایستادگی می‌کنند. (قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج 2، ص 201)

بنابر این: «حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكیلُ نِعْمَ الْمَوْلى‏ وَ نِعْمَ النَّصیرُ»؛ یعنی خداوند ما را کفایت می کند، و چه وکیل خوبی، چه سرپرست خوبی و چه یاور خوبی.

می توان هم این گونه معنا کرد: خداوند ما را کفایت می کند، او بهترین وکیل و بهترین سرپرست و بهترین یاور است.

2- دعای یونس علیه السلام

در شگفتم از کسی که از غم در هراس است، چرا به دعای یونس (علیه السلام) پناه نمی برد، آنجا که خداوند عزّوجل از قول او فرمود: «لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین؛ جز تو خدایی نیست، تو از اینکه مورد اعتراض باشی،منزّهی. به راستی که من از ستمکاران بودم.» (سوره انبیاء، آیه 87): زیرا خداوند، به دنبال این آیه فرموده است: «یونس این گونه به خدا پناه برد، ما او را از غم رهایی دادیم و این گونه، مؤمنین را از غم نجات می دهیم.»

این ذکر دارای اجزایی است که مجموعه ای از ذکرها را در خود جای داده است و هر یک از آنها جداگانه و مستقل دارای اثر و ثوابی مخصوص می باشد و آنها عبارتند از:

1ـ یاد توحید «لا اله الا انت». 2ـ تسبیح خداوند «سبحانک». 3ـ توبه و اقرار به گناهان «انی کنت من الظالمین». 4ـ ابراز نیاز، دعا و درخواست کمک و نجات از خداوند.

کسی که این ذکر شریف را به زبان می آورد، مجموع اعمال یاد شده را انجام می دهد.

3- و افوض امری الی الله انّ الله بصیر بالعباد

در تعجبم از شخصی که درباره اش مکر و حیله شده است، چرا به این گفتار خداوند پناه نمی برد که فرمود:«و افوض امری الی الله انّ الله بصیر بالعباد؛ کار خود را به خدا واگذار می کنم،بی شک او نسبت به بندگان بیناست.» (سوره مؤمن، آیه 44)؛ زیرا خداوند درباره گوینده این سخن فرمود:«فوقاه الله سیئات ما مکروا؛خداوند از بدی هایی که درباره اش اندیشیده بودند،او را نگه داشت.»

«تفویض»، واگذار کردن کارها به خداست و این حالت بالاتر از توکّل است. چون در وکالت، موکّل می تواند بر کار وکیل نظارت کند، ولی در تفویض همه ی کارها را به خدا می سپاریم. (تفسیر نمونه) 

البتّه تفویض و سپردن کارها به خدا که شعار مؤمن آل فرعون در قرآن کریم نیز بود، بعد از بکار بردن تمام تلاش خود در راه نجات موسی از قتل و بیدار کردن و هشدار دادن و تبلیغ کردن بود. این گونه تفویض است که انواع حمایت های الهی را به دنبال دارد. 

البته نه اینکه تنها در هنگام مکر و حیله به خداوند پناه آوریم. بلکه همیشه باید خودمان را به خدا بسپاریم و در همه امور متوجه ذات پاک احدیت باشیم تا خودش ما رو به راه راست منحرف کند.

4 - ما شاء الله لا قوة الا بالله

و در شگفتم از کسی که دنیا و زینت آن را می خواهد که چرا پناه نمی برد به آیه «ما شاء الله لا قوة الا بالله.» (سوره کهف، آیه 39)

                                                                                                                           (خصال، مرحوم صدوق، ص 218)

واژة «حول» در لغت به معنای حركت و جنبش و كلمة «قوّة» به مفهوم استطاعت و توانایی است، بنابراین معنای عبارت فوق چنین است: هیچ حركت و استطاعتی جز به مشیت خداوند بزرگ نیست.

                                                                                                                                                         (ابن منظور، لسان العرب، ج3، ص403؛ و علی اكبر، دهخدا، لغت نامة، ج6)

در تفسیر مفهوم فوق باید گفت: تمام افعال انسان ها با قدرت الهی بوجود می آید اگرچه به لحاظ اینكه انسان ها در انجام آن برخوردار از اراده و اختیار هستند، به عنوان كارهای بشری بشمار می روند، اما حقیقت این است كه توانایی بشر در انجام كارهای خود، تنها از جانب خدای قادر متعال است.

امام صادق ـ علیه السلام ـ در بیانی فرمود:

وقتی بنده ‌ای می‌گوید: ماشاء الله لاحول و لاقوة الا بالله» خداوند به ملائكه می‌گوید: بنده من تسلیم است، پس او را كمك كنید و او را دریابید و حاجت او را برآورده سازید.

                                                                                              (طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان، مترجم سید محمدباقر موسوی همدانی، ‌ج12، ص30)

از پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ روایت شده است كه وقتی بنده ‌ای گفت: «لاحول ولاقوة الا بالله» همانا سرنوشت خود را به خدا واگذار كرده است بنابراین بر خداوند است كه او را كفایت نماید (و همه نیازهای او را برآورده سازد)

(حرعاملی، وسایل الشیعه، ج7، ص218)                                                                              

 منبع:   http://article.tebyan.net